سرای سعد السلطنه‌ی قزوین | راهنمای بازدید از سرای سعد السلطنه

قزوین یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که در نیمه‌ی شمالی کشور قرار گرفته، این شهر جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فراوانی دارد که در سطح جهان معروف هستند. جالب است بدانید که قزوین عنوان شهری که بیشترین تعداد آثار تاریخی را در خود جای داده از آن خود کرده است. در این مقاله قصد داریم سرای سعد السلطنه‌ی قزوین را به شما معرفی کنیم، بنایی تاریخی با معماری جذاب که به دوره‌ی قاجار تعلق دارد، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. ساکنان شهر تهران می‌توانند با مطالعه‌ی مطلب قزوین گردی از تهران با نکات مربوط به سفر یکی دو روزه به این شهر آشنا شوند.

سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

سرای سعد السلطنه‌ی قزوین بزرگ‌ترین کاروانسرای سرپوشیده و داخل شهری ایران است، کاروانسرایی که برای رونق تجارت میان بازرگانان ایرانی و خارجی ساخته شده بود و امروزه به محلی برای عرضه‌ی صنایع دستی، برگزاری نمایشگاه‌های هنری و تفریح علاقمندان به تاریخ تبدیل شده است. سرای سعد السلطنه در مرداد ماه سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران و در شهریور ماه سال 1402 به همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر، در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. برای بازدید از سرای سعد السلطنه می‌توان همه روزه از ساعت 8 صبح تا زمانی که حجره‌دارها فعالیت می‌کنند به این مکان مراجعه کرد، در نزدیکی این اثر تاریخی، جاذبه‌های متعدد دیگری همچون کاخ چهلستون، عمارت سردار مفخم، بازار قزوین و موزه‌ی قزوین قرار دارند که بازدید از آن‌ها نیز خالی از لطف نخواهد بود.

علت نامگذاری سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

کاروانسرای سعد السلطنه به دستور باقرخان سعد السلطنه حاکم قزوین در زمان قاجار در ملک شخصی او ساخته شد، به همین دلیل این مکان را کاروانسرای سعد السلطنه می‌نامند. علاوه بر این نام، این سرا را با نام سرای سعادت نیز می‌شناسند، چرا که در محل میدان سعادت که جایی برای بازی چوگان در زمان صفویان بوده بنا شده است. از اسامی دیگر سرای سعد السلطنه می‌توان به سرای سعدیه و بازارچه‌ی سعد السلطنه نیز اشاره کرد.

تاریخچه‌ی سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

برای اینکه با تاریخچه‌ی ساخت سرای سعد السلطنه آشنا شویم باید به سال 1296 برویم، زمانی که باقرخان مسئولیت نظارت بر ساخت جاده‌های تهران قم و تهران قزوین را بر عهده داشت. او فردی لایق و پرنفوذ بود که توانست با لقب سعد السلطنه جانشین حاکم قزوین شود. باقرخان در زمان حکومتش بر قزوین، خدمات بسیاری انجام داد، از ساخت بناهای مختلفی نظیر کاروانسرای سعد السلطنه گرفته تا مرمت آثاری چون چهلستون قزوین و مسجد جامع این شهر. باقرخان سعد السلطنه در میانه‌های حکومتش بر قزوین، که تقریبا اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بود، تصمیم گرفت برای رونق بخشیدن به فعالیت‌های تجاری بازرگانان ایرانی و افزایش ارتباط تجار ایرانی، آسیایی و اروپایی، در نزدیکیِ بازار قزوین، کاروانسرایی بنا کند تا تاجران ایرانی بتوانند با بازرگانان خارجی که در این کاروانسرا اقامت می‌کردند، معامله نمایند. این ایده به شدت مورد توجه قرار گرفت، به طوری که در سال 1310 تیمی 4 نفره متشکل از 2 معمار قزوینی و 2 معمار اصفهانی شکل گرفت تا کاروانسرا را طراحی و ساخت آن را شروع کنند. این کار حدود 2 سال به طول انجامید و در سال 1312 کاروانسرای سعد السلطنه برای شروع به کار آماده شد. بازرگانان خارجی بسیاری پس از سفر طولانی خود در این کاروانسرا اقامت و با تجار ایرانی معامله می‌کردند، این امر باعث رونق تجارت قزوین و حتی ایران شده بود. این فعالیت‌های تجاری ادامه داشت تا اینکه جنگ جهانی دوم آغاز شد، این جنگ اثر نامطلوبی بر کاروانسرای سعد السلطنه داشت، به طوری که کاربری آن را به کارگاه‌های تولید فرش، کفش و برش چوب تبدیل کرد، آنقدر تعداد کارگاه‌های برش چوب این سرا زیاد شده بود که برای مدتی آن را بازار چوب می‌نامیدند. روزها و سال‌های کاروانسرای سعد السلطنه به همین منوال گذشت تا زمانی که این مجموعه را مرمت کردند، امروزه در حجره‌های بازسازی شده‌ی این بنا، فروشگاه‌های عرضه‌ی سوغات و صنایع دستی فعالیت می‌کنند و در بخش‌های دیگر آن نیز کافه‌ها، رستوران‌ها، چایخانه‌ها و آتلیه‌های هنری متعددی دایر هستند. اگر اهل کافه گردی هستید می‌توانید مطلب بهترین کافه های قزوین را مطالعه نمایید.

معماری سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

سرای سعد السلطنه بزرگ‌ترین کاروانسرای سرپوشیده‌ی ایران است که 2.7 هکتار مساحت، 4 حیاط، 400 حجره و بیش از 4 ورودی دارد. معماری این بنا از معماری دوره‌ی قاجار تبعیت می‌کند و آجر مصالح اصلی ساخت آن را تشکیل می‌دهد. در سرای سعد السلطنه دیوارهای بلند، ورودی‌های دیدنی، دالان‌های کوتاه و بلند، حیاط‌های زیبا، سردرهای جذاب، فضاهای تو در تو، درب‌های چوبی با شیشه‌های رنگی و نورگیرهای متعدد دیده می‌شود. تمام این قسمت‌ها با تزئینات چشم نوازی شامل گچبری، کاشی کاری، طاق‌نما و... تزئین شده‌اند. در صورتی که به قزوین سفر کرده و می‌خواهید برای عزیزانتان سوغات این شهر را تهیه کنید، می‌توانید با سوغاتی‌های محبوب قزوین در مطلب بهترین سوغات قزوین آشنا شوید.

بخش‌های مختلف سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

سرای سعد السلطنه از 3 بخش اصلی شبستان‌ها، سراها و حمام‌ها تشکیل شده است، هر کدام از این بخش‌ها قسمت‌های مختلفی دارند که در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم:

ورودی‌ها: سرای سعد السلطنه 5 ورودی مهم دارد که 2 تای آن‌ها در خیابان امام خمینی و 3 تای دیگر در راسته‌ی وزیر هستند، ورودی اصلی خیابان امام بسیار زیباست، این ورودی سردری تماشایی دارد و با دالانی کوتاه به حیاط سعدیه می‌رسد. در 4 طرف این ورودی 4 طاق‌نمای زیبا دیده می‌شود که به صورت عرقچین و بدون نورگیر ساخته شده‌اند. ورودی دیگر خیابان امام ساده و زیباست و به حیاط اصلی می‌رسد. ورودی‌های راسته‌ی وزیر نیز یکی به حیاط نگارالسلطنه، یکی به چهارسوق و آخری به حیاط شترخان منتهی می‌شوند.

حیاط‌ها: سرای سعد السلطنه یک حیاط اصلی و چند حیاط جانبی دارد، سعد السلطنه نام حیاط اصلی مجموعه است که 3073 مترمربع مساحت، 4 ایوان و حجره‌هایی یک طبقه با تزئینات زیبا دارد. حیاط سعدیه در شرق حیاط اصلی و حیاط نگارالسلطنه که مساحت آن نصف مساحت حیاط سعدیه است در غرب آن قرار گرفته‌اند، سعدیه یکی از اقامتگاه‌های مجموعه بوده که 10 حجره و یک حمام دارد. نگار السلطنه نیز 2 حجره و 2 آب انبار بزرگ دارد که از طریق دالان غربی به راسته‌ی وزیر می‌رسد. حیاط آخر حیاط شترخان در شرق راسته‌ی وزیر است.

حمام‌ها: کاروانسرای سعد السلطنه چندین حمام مختلف داشته که حمام‌های سعدیه و رضویه مهم‌ترینِ آن‌ها هستند، این دو حمام در سال 1384 از مجموعه جدا و به صورت مستقل در آثار تاریخی ایران ثبت شده‌اند.

سراها: سراهای کاروانسرای سعد السلطنه در واقع حجره‌های این مجموعه هستند که در صحن اصلی قرار گرفته‌اند، این حجره‌ها در گذشته برای اسکان مسافران کاربرد داشته و امروزه برای عرضه‌ی کالاهای مختلف استفاده می‌شوند.

شبستان‌ها: شبستان‌ها فضاهای وسیعی هستند که در گذشته برای ورود چهارپایان از آن‌ها استفاده می‌شده است.

راسته‌ها: سرای سعد السلطنه 2 راسته‌ی اصلی دارد، راسته‌ی وزیر که از شمال تا جنوب مجموعه کشیده شده و راسته‌ی قیصریه که شرق بنا را به غرب آن متصل می‌کند.

تیمچه‌ها: تیمچه‌ها بخش‌هایی از راسته‌ها هستند که تنگ‌تر از سایر قسمت‌های آن بوده و اشکال هندسی مختلفی دارند، دلیل این موضوع این است که معمارها خواسته‌اند بیشترین استفاده را از فضا ببرند. تیمچه‌ها طولانی و خسته کننده بودن راسته‌ها را از بین برده‌اند.

چهارسوق: چهارسوق محل تلاقی دو راسته‌ی وزیر و قیصریه است، فضایی بزرگ با معماری چشم نواز که مهم‌ترین بخش سرای سعد السلطنه محسوب می‌شود. چهار سوق دو هشتی کوچک در شمال و جنوب خود دارد و گنبدی بزرگ با تزئینات دیدنی به همراه 4 نیم گنبد در بالای آن دیده می‌شود.

مسجد شاه نبی: در انتهای راسته‌ی وزیر یعنی در جنوب غربی کاروانسرا، مسجدی بزرگ و زیبا وجود دارد که مسجد شاه نبی خوانده می‌شود، این مسجد با مساحتی حدود 14 هزار مترمربع، بزرگ‌ترین مسجد تاریخی قزوین به شمار می‌رود.

بهترین زمان سفر به سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

قزوین یکی از شهرهای سرد ایران است که در 6 ماهه‌ی دوم سال بارندگی زیادی در آن اتفاق می‌افتد، بنابراین از نظر آب و هوایی بهتر است که بهار و تابستان را برای سفر به این منطقه و بازدید از جاذبه‌های آن نظیر سرای سعد السلطنه انتخاب کنید. هرچند این مجموعه، مکانی سرپوشیده است و در تمام فصل‌های سال می‌توان بازدید جذابی از آن داشت. اما اگر ترجیح می‌دهید در خلوتی و آرامش از سرای سعد السلطنه بازدید کنید، پیشنهاد ما این است که انتخاب شما برای بازدید از این مکان، نیمه‌ی دوم سال باشد که بازدیدکنندگان کمتری در آن حضور دارند، خصوصا در تعطیلات نوروزی سرا خیلی شلوغ می‌شود. مطلب بهترین رستوران های قزوین را مطالعه کنید تا با رستوران‌های با کیفیت این شهر آشنا شوید.

مسیر دسترسی به سرای سعد السلطنه‌ی قزوین

برای بازدید از سرای سعد السلطنه باید ابتدا خود را به قزوین برسانید، برای این کار می‌توان از هواپیما، اتوبوس و خودروی شخصی استفاده کرد. اگر با خودروی خودتان به قزوین رفتید، باید به خیابان امام خمینی رفته آنجا خودرویتان را پارک کرده و به سرای سعد السلطنه بروید. اما اگر می‌خواهید از وسایل نقلیه‌ی عمومی برای رسیدن به این بنا استفاده کنید، باید ابتدا به میدان ولیعصر بروید از آنجا با تاکسی به سبزه میدان رفته در ابتدای خیابان امام خمینی پیاده شوید و با کمی پیاده روی به سرای سعد السلطنه برسید. اگر دوست داشتید با اتوبوس به سرای سعد السلطنه بروید می‌توانید از هر جای شهر که هستید اتوبوس‌های خط 101 را که بین پایانه‌ی الغدیر و مجتمع ادارات نواب تردد می‌کنند سوار شده در خیابان امام خمینی پیاده شوید. اگر قصد دارید در قزوین اقامت کنید می‌توانید با مطالعه‌ی مطلب بهترین هتل های قزوین، هتل‌های با کیفیت این شهر را بشناسید.

آدرس: استان قزوین، شهر قزوین، سبزه میدان (میدان آزادی)، خیابان امام خمینی، سرای سعد السلطنه

در این مقاله با سرای سعد السلطنه در شهر قزوین آشنا شدیم، کاروانسرایی قدیمی که از بخش‌های متعددی تشکیل شده است. سرای سعد السلطنه یکی از آثار تاریخی جذاب قزوین است که در میان جاذبه‌های تاریخی این شهر محبوبیت بسیاری دارد. اگر تمایل دارید از این بنای قدیمی و دیدنی‌های دیگر قزوین بازدید کنید، می‌توانید وارد صفحه‌ی تورهای قزوین در سایت ما شده و با انتخاب تور دلخواه خود، آماده‌ی رفتن به این شهر دیدنی شوید.