قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد - راهنمای سفر + تصاویر جدید

قلعه فلک‌الافلاک یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان لرستان است. این قلعه‌ی باستانی در مرکز شهر خرم‌آباد قرار دارد و یکی از پربازدیدترین جاذبه‎های این شهر محسوب می‎شود. فلک‌الافلاک در دوران ساسانیان ساخته شده و محل حکومت پادشاهان ساسانی و سلسله‌های بعد از آن بوده است. در این مقاله به معرفی قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد می‌پردازیم و اطلاعاتی در مورد این جاذبه‌ی تاریخی در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید.

معرفی قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد

قلعه فلک‌الافلاک یکی از معروف‌ترین و زیباترین قلعه‌های باستانی ایران است. این قلعه در دوره‎های مختلف نام‌های گوناگونی داشته و با عناوینی چون دژ شاپورخواست، سابرخواست، دوازده برجی و کاخ اتابکان شناخته می‌شد. دژ شاپورخواست در دوره قاجار تغییر نام دارد و به فلک‌الافلاک معروف گردید. بر اساس اطلاعات تاریخی، این نام‌گذاری به علت وجود برج‌های بلند این قلعه است. دژ شاپورخواست در گذشته 12 برج داشت که با نام‌های 12 برج فلکی نام‎گذاری شده بودند. به همین علت آن را فلک‌الافلاک ‎نامیدند.  

قلعه تاریخی فلک‌الافلاک 5300 متر مساحت دارد و دارای 4 سالن بزرگ، چندین تالار، تعدادی اتاق، 2 حیاط خلوت و چندین دروازه می‌باشد. این دژ در خرم‌آباد، مرکز استان لرستان، قرار دارد و نماد این شهر محسوب می‌شود. فلک‌الافلاک بر روی یک تپه‌ی بلند ساخته شده و چشم‌انداز بسیار زیبایی از اطراف را به نمایش می‌گذارد. این تپه در منطقه‌ای خوش‌ آب‌وهوا واقع شده و به دلیل وجود آب‌های خروشان، سرسبزی و زیبایی فوق‌العاده‌ای دارد. این منطقه در گذشته یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های میان رشته‌کوه‌های زاگرس بوده و نواحی غربی کشور را به بخش‌های جنوبی متصل می‎کرده است.

تاریخچه قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد

بنای اولیه فلک‌الافلاک در زمان ساسانیان ساخته شد. این قلعه توسط رشته‌کوه‌های زاگرس احاطه شده بود و از لحاظ امنیت موقعیت فوق‌العاده‌ای داشت. از این رو، مورد توجه پادشاهان این سلسله قرار گرفت و به محل حکومت آنان تبدیل گشت. فلک‌الافلاک در قرن چهارم هجری قمری، در زمان خاندان حسنویه و آل بویه، از جمله مهم‌ترین پایگاه‎های حکومتی کشور به شمار می‌رفت و جایگاه ویژه‌ای داشت. این قلعه در زمان خاندان بدر به خزانه حکومتی تبدیل شد و در زمان صفویه محل حکومت والیان لرستان بود.

قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد در زمان صفویه و قاجار نیز مورد استفاده قرار می‏گرفت. در این دوران ساختمان‌های دیگری نیز به قلعه اضافه شد و مساحت آن گسترش یافت. محمد‌علی‌میرزای دولتشاه، که در زمان قاجار حاکم لرستان و کرمانشاه بود، ساختمان قلعه را مرمت و بازسازی کرد و بخش‌هایی چون دیوان‌خانه و سربازخانه را به آن اضافه نمود. در این دوران، قلعه به یک پادگان نظامی تبدیل شد. حاکم این شهر از تالارهای قلعه برای نگهداری زندانیان استفاده می‎کرد و ساختمان‌هایی را نیز به سربازخانه و ستاد ارتش شاهنشاهی اختصاص داده بود. استفاده از قلعه به عنوان زندان تا سال 1347 ادامه داشت.

قلعه خرم‌آباد در سال 1349 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و پس از چند سال به یک موزه تبدیل شد. در حال حاضر این قلعه شامل بخش‌های مختلفی چون موزه‌ باستان‌‌شناسی، موزه‌ مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چای‌خانه سنتی می‌باشد و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری خرم‌آباد محسوب می‎شود.  

معماری قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد

قلعه فلک‌الافلاک 5300 مترمربع مساحت دارد و به صورت یک 8 ضلعی نامنظم طراحی شده است. این قلعه دارای 8  برج می‌باشد که بلندترین آن 22.5 متر ارتفاع دارد. ورودی قلعه خرم‌آباد با 10 متر عرض و 3 متر ارتفاع، در برج جنوب غربی قرار دارد. از دیگر بخش‌های قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد می‌توان به ساختمان‌های حکومتی، اتاق‌های نگهبانی، حیاط‌های قلعه، آب انبار، حمام قلعه، چاه 40 متری، سراب‌ها و آسیاب‌های آن اشاره کرد.

قلعه خرم‌آباد دارای 2 حیاط می‎باشد. یکی از حیاط‌ها با 4 برج شمال، شمال غربی، جنوب و جنوبی غربی احاطه شده است. حیاط دوم نیز مانند حیاط اول ساخته شده و در میان تالارهایی بزرگ قرار دارد. این تالارها در حال حاضر به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرند و از طریق همین حیاط باهم در ارتباط هستند. 

در بخش شمالی حیاط اول، حمام قلعه قرار دارد. این حمام تا اواخر حکومت قاجار مورد استفاده قرار می‎گرفت، اما بعدها متروکه شد و در حال حاضر نیز تنها بخش‌هایی از آن برجای مانده است. در نزدیکی حمام یک چاه مشاهده می‌شود که از آن برای تأمین آب قلعه و حمام استفاده می‎شد. این چاه در پشت یک طاق بلند حفر شده و تا عمق 40 متری زمین پیش می‌رود. چاه قلعه به سرچشمه آب گلستان راه دارد و هم‌چنان نیز قابل بهره‌برداری می‎باشد. یکی از جالب‌ترین بخش‌های قلعه، راه فرار اضطراری آن است که در حیاط دوم قرار دارد.

از دیگر ویژگی‌های قلعه فلک‌افلاک، که آن را به یکی از شاهکارهای معماری دوران باستان تبدیل می‌کند، می‌توان به ساخت اصولی طاق‌ها و گنبدهای آن اشاره کرد. در این بخش‌ها دریچه‌هایی برای توازن بنای قلعه تعبیه شده است. سیستم رطوبت‌گیر از دیگر بخش‌های قلعه خرم‌آباد است که برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از رطوبت طراحی شده است. این سیستم شامل کانال‌هایی است که بیش از یک متر بلندی دارند و در بخش زیرین قلعه واقع شده‎اند.

برای ساخت قلعه خرم‌آباد، از مصالحی سنگ، آجر، خشت و ملات گچ و آهک استفاده شده است. قلعه فلک‌افلاک تزئینات چشم‌گیری ندارد، اما در نوع خود بی‌نظیر است و یکی از دیدنی‎ترین آثار تاریخی ایران محسوب می‎شود.

موزه‌های قلعه فلک‌افلاک

همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، قلعه فلک‌افلاک در حال حاضر به عنوان یک جاذبه‌ی تاریخی مورد استفاده قرار می‎گیرد و دارای دو موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی می‎باشد. این موزه‎ها در بخش جنوبی حیاط دوم قلعه قرار دارند و قسمتی از تاریخ ایران را به تصویر می‎کشند. موزه‌های قلعه از دوران پهلوی شروع به فعالیت کردند، اما در طول این سال‌ها چندین بار به دلیل اتفاقات مختلف تعطیل شده بودند. در حال حاضر هر دو موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی فعال هستند و مورد بازدید عموم قرار دارند.

موزه باستان‌شناسی: موزه باستان‌شناسی فلک‌افلاک ۱۲ ویترین دارد و50 اثر ارزشمند و قیمتی مانند سفال، ظروف و سنگ‎های قدیمی را به نمایش می‎گذارد.  

موزه مردم‌شناسی: موزه مردم‌شناسی فلک‌افلاک ماکت‌هایی به شکل مرد و زن را به نمایش‎ می‌گذارد. این ماکت‌ها لباس‌های محلی به تن دارند و مشغول انجام کارهایی چون ساخت صنایع دستی یا پخت نان ‎هستند. بخشی از موزه نیز به موسیقی این منطقه اختصاص دارد و سازهای سنتی مانند دهل، سرنا، تنبور و کمانچه را به نمایش می‌گذارد. این موزه شما را با سبک زندگی مردم لرستان و فرهنگ آنان بیشتر آشنا می‌کند.

جاذبه‌های دیدنی اطراف قلعه فلک‌افلاک

جاذبه‌های گردشگری خرم‌آباد تنها به قلعه فلک‌افلاک محدود نمی‌شود. اگر می‌خواهید سفر پربارتری داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم از دیدنی‌های اطراف این قلعه نیز بازدید کنید. جاذبه‌های گردشگری اطراف قلعه فلک‌افلاک عبارتند از:

گرداب سنگی: گرداب سنگی از جمله جاذبه‌های تاریخی خرم‌آباد است که از دوران ساسانیان به جای مانده است. بنایی دایره‌ای شکل که به دور یک چشمه ساخته شده و آب چشمه را به سمت درست هدایت می‎کند. این اثر در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آسیاب گبری: آسیاب گبری بنای تاریخی دیگری است که از زمان ساسانیان برجای مانده است. این آسیاب در جنوب شهر خرم‌آباد قرار دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهر محسوب می‎شود. آسیاب گبری از قلوه‌سنگ و سنگ‌های تیشه‌خورده و به شکل مکعب مستطیل ساخته شده است.

پل شاپوری: پل شاپوری یا پل شکسته از جمله بزرگ‌ترین پل‌های سنگی ایران است. این پل در زمان شاپور اول ساسانی ساخته شده و یکی از شاهکارهای معماری آن دوران محسوب می‎شود. پل شاپوری 230 متر طول و 28 چشمه طاق داشت، اما در حال حاضر تنها 5 چشمه طاق از آن باقی مانده است. 

بقعه باباطاهر لرستان: بقعه باباطاهر لرستان یک بنای قدیمی است که در دوره صفویه ساخته شده است. این بقعه مربوط به یک پیر دانا با نام بابا طاهر می‌باشد و ربطی به باباطاهر عریان، شاعر بزرگ همدانی، ندارد. بنای بقعه لرستان به صورت 8 ضلعی طراحی شده و نمایی ساده و آجری دارد. 

مناره آجری: مناره آجری یک بنای تاریخی 900 ساله است. این مناره به صورت استوانه‌ای بر روی یک سنگ مکعبی شکل ساخته شده و بیش از 30 متر ارتفاع دارد. مناره‌ها سازه‎هایی بودند که برای راهنمایی و هدایت کاروان‌ها ساخته می‎شدند.

مجموعه تاریخی حمام گپ: حمام‌های عمومی از جمله بناهای مهم‌ ایرانی هستند. این بناها اغلب در دوران صفویه و قاجار ساخته شده‌اند و در گوشه‌هایی از کشور عزیزمان دیده می‌شوند. حمام تاریخی گپ یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های عمومی ایران است. این حمام در زمان صفویه ساخته شده و در حال حاضر به عنوان یک مجموعه تاریخی، فرهنگی و پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سنگ‌نبشته خرم‌آباد: سنگ‌نبشته خرم‌آباد یک منشورنامه اخلاقی است. این منشورنامه قوانینی را برای مردمان بیان می‎کند و به مسائلی چون مالیات، چراندن دام و فعالیت‎‌های ممنوعه می‌پردازد. سنگ‌نبشته خرم‌آباد در زمان سلجوقیان و به زبان‌های فارسی و کوفی نوشته شده است.

دریاچه کیو: کیو یکی از زیباترین دریاچه‌های غرب کشور است. این دریاچه در شمال غربی شهر خرم‌آباد قرار دارد و طراوت خاصی به این شهر می‌بخشد. دریاچه کیو از جمله مهم‌ترین مراکز تفریحی خرم‌آباد محسوب می‎شود و امکانات خوبی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد.

مخمل‌کوه خرم‌آباد: مخمل‌کوه در نزدیکی شهر خرم‌آباد قرار دارد و یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های طبیعی این منطقه محسوب می‎شود. این کوهستان پوشیده از گل‌سنگ‌هایی بسیار زیبا می‎باشد و ظاهری مخمل مانند دارد. به همین دلیل به این نام خوانده می‎شود. گل‌سنگ‌های مخمل‌کوه در فصل بهار و تابستان به رنگ سبز دیده می‎شوند و در فصل زمستان به دلیل خشکی هوا به رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه درمی‌آیند.

بهترین زمان بازدید از قلعه فلک‌الافلاک

بهترین زمان بازدید از قلعه فلک‌الافلاک، فصل بهار و تابستان است. شهر خرم‌آباد در فصل بهار آب‌وهوای بسیار مطبوعی دارد و چشم‌اندازهایی فوق‌العاده را به تصویر می‎کشد. از این رو، اگر قصد سفر به خرم‌آباد را دارید، توصیه می‌کنیم فصل بهار را برای رفتن به این شهر انتخاب کنید. در این صورت می‌توانید هم‌زمان با بازدید از قلعه‌ی فلک‌الافلاک، سری به طبیعت زیبای این شهر نیز بزنید.

خرم‌آباد پاییز و زمستانی بارانی و برفی دارد. به همین دلیل سفر به این شهر در این دو فصل توصیه نمی‌شود. اگر دوست دارید در فصل‌های خنک سال سفر کنید، بهتر است قبل از رفتن به قلعه، آب‌وهوای شهر را مورد بررسی قرار دهید و از بارانی نبودن آن مطمئن شوید. روزهای بارانی و برفی زمان مناسبی برای بازدید از قلعه فلک‌الافلاک نیست.

مسیر دسترسی به قلعه فلک‌الافلاک

قلعه فلک‌الافلاک در مرکز شهر خرم‌آباد قرار دارد و به راحتی قابل دسترسی است. برای بازدید از این قلعه باید به خیابان امام خمینی بروید و از آن‌جا مسیر خیابان 12 برجی را در پیش بگیرید. اگر با ماشین شخصی به این شهر سفر می‎کنید، می‌توانید خودتان این مسیر را طی کنید. در غیر این صورت از تاکسی یا اتوبوس برای رسیدن به قلعه استفاده نمایید.

مهم نیست در کجای شهر خرم‌آباد هستید. در هر خیابانی که باشید، می‌توانید با تاکسی یا اتوبوس‏های شهری خود را به قلعه برسانید. اگر سوار اتوبوس می‌شوید، در سبزه‌میدان پیاده شوید. سبزه‌میدان نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس به قلعه فلک‌الافلاک است.

نکات بازدید از قلعه فلک‌الافلاک

• قلعه فلک‌الافلاک همه روزه، به غیر از تعطیلات رسمی و روزهای دوشنبه، از ۹ صبح تا ۸ شب باز است و آماده پذیرایی از مهمانان می‌باشد.
• برای بازدید از قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد باید یک بلیط تهیه کنید. البته هزینه خرید بلیط چندان زیاد نیست و در حال حاضر چیزی حدود 10 هزار تومان می‌باشد. توجه داشته باشید که برای بازدید از موزه‎های مجموعه باید بلیط جداگانه‌ای خریداری کنید.
• مجموعه فلک‌الافلاک یک مکان توریستی است. این مجموعه امکاناتی چون رستوران، کافه و سرویس بهداشتی را برای گردشگران مهیا کرده و دارای یک پارکینگ اختصاصی نیز می‌باشد.

در این مقاله به معرفی قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد پرداختیم و اطلاعاتی در مورد این جاذبه‌ی تاریخی در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که گفتیم، قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهر است. این مجموعه امکانات خوبی دارد و برای بازدید خانواده‌ها مناسب می‌باشد. استان لرستان یکی از زیباترین استان‌های ایران است و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی متنوعی دارد. اگر قصد بازدید از این استان را دارید، می‌توانید با تورهای گردشگری کایت همراه شوید و از زمان کوتاه سفر خود نهایت استفاده را داشته باشید.