روستای کندوان کجاست؟ راهنمای سفر به کندوان + تصاویر + آدرس

اگر اهل طبیعت‌گردی، خصوصا مکا‌ن‌های خاص و شگفت‌انگیز هستید، حتما سری به روستای کندوان بزنید. کندوان یک روستای صخره‌ایست که در بخش شمال غربی کشور و در دامنه کوه آتشفشانی سهند قرار دارد. مردم این روستا در دل کوه  و در خانه‌هایی از سنگ زندگی می‌کنند و به دلیل آب‌وهوای خوب منطقه، به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند. جالب است بدانید که تنها دو نمونه‌ی‌ مشابه این روستا در دنیا وجود دارد که یکی از آن‌ها کاپادوکیا در ترکیه و دیگری روستای داکوتا در آمریکا می‌باشد. در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی این روستای زیبا و منحصربفرد پرداخته و راهنمای سفر به کندوان را در اختیارتان قرار دهیم. با ما همراه باشید.  

روستای کندوان

کندوان، روستایی بسیار زیبا و منحصربفرد در استان  آذربایجان شرقی است که در نزدیکی شهر اسکو قرار دارد. خانه‌های این روستا در دل صخره‌های کوه آتشفشانی سهند قرار داشته و شکلی شبیه به مخروط‌های نوک‌تیز دارند. از این رو به آن روستای کله قندی نیز گفته می‎شود. روستای کندوان در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده و  در واقع روستای ییلاقی عشایر این منطقه محسوب می‌شود.

چیزی که روستای کندوان را از دیگر روستاهای ییلاقی ایران متفاوت کرده است، معماری خانه‌های آن است. خانه‌های سنگی که در دل صخره‌ها حفر شده و به صورت پله‌کانی در کنار هم تصاویری زیبا و دیدنی ایجاد کرده‌اند. این صخره‌های کله‌قندی شکل به دلیل فعل و انفعالات آتش‌فشانی کوه‌  سهند ایجاد شده‌اند. گذاره‌های مذابی که از این کوه سرازیر شده و در طی سالیان متمادی در اثر پدیده‌های جوی مانند باد، باران و برف به این شکل درآمده‌ است.

نکته جالب دیگری که در مورد روستای کندوان وجود دارد این است که، از این روستا تنها دو نمونه دیگر در دنیا وجود دارد. روستای صخره‌ای کاپادوکیا در ترکیه و روستای داکوتا در آمریکا که هیچ‌کدام از آن‌ها مسکونی نیستند.  نام روستای کندوان در سال 1376 در فهرست آثار میراث ملی ایران  به ثبت رسیده است.

قدمت روستای کندوان

کندوان، یک روستای تاریخی است که قدمت آن به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. نظریه‌های متعددی در مورد اولین ساکنان این روستا وجود دارد. برخی از محققین اولین سکونت در این روستا را به پیش از اسلام نسبت داده و آن را مربوط به دوران حمله مغولان می‌دانند. زمانی که مغولان به این منطقه حمله کردند، ساکنان روستای زیرزمینی حیله‌ور، به صخره‌های کندوان پناه برده و خانه‌هایی را در دل کوه حفر کردند تا بتوانند در آن زندگی کنند.

نظریه‌ دیگری نیز در مورد ساکنان اولیه روستا وجود دارد. بر اساس این نظریه، در گذشته‌های دور مردمان روستا عشایری بودند که از خانه‌های صخره‌ای به عنوان خانه ییلاقی خود استفاده می‌کردند. به این معنی که تنها ماه‌های گرم سال به این مکان کوچ می‌کردند و در زمستان به خانه‌های اصلی خود برمی‌گشتند. بعدها کم‌کم، در این مکان ماندگار شده و خانه‌های سنگی را به محل سکونت دائمی خود تبدیل  کردند.

دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که به موقعیت نظامی این روستا اشاره می‌کند. بر اساس این دیدگاه، روستای کندوان به دلیل موقعیت مناسب نظامی، در ابتدا پناهگاه جنگجویانی بوده است که از این منطقه عبور می‌کردند. این افراد شروع به کندن خانه در دل صخره‌‌ها کردند و خانه‌های سنگی روستا را ساختند.

معماری روستای کندوان

مردم منطقه به خانه‌های صخره‌ای که در آن زندگی می‌کنند، کران می‌گویند. کران به معنای زخم زدن و کندن یک شئ است. آن‌ها درون صخره‌های کله‌قندی‌شکل را کندند و آن را تبدیل به مکانی برای زندگی ‎کردند. کران‌ها انواع مختلفی دارند و به‌ صورت تكی، جفتی و چندتایی کنده‌ شده‌اند. برخی از آن‌ها مخروطی شكل هستند و تعدادی نیز ظاهری شبیه به دوک دارند. جنس کران‌ها نیز از لاهار و ایگنمبریت می‌باشد و در برخی موارد بلندی آن‌ها به بیش از ۶۰ متر نیز می‌رسد.

اولین کران‌ها در بخش‌ مرکزی روستا و در اطراف مسجد جامع کنده شده بودند. با افزایش جمعیت روستا، کم‌کم تعداد کران‌های بیشتری ساخته شد. برای افزایش تعداد خانه‌ها، کران‌ها را به شکل افقی ادامه دادند. ابتدا به سمت صخره‌های غربی پیش رفته و سپس صخره‌های شرقی را برای کندن کران‌ها دنبال کردند. در واقع این مسئله به دلیل عوامل جغرافیایی و نبودن تعداد صخره‌های کافی برای ساخت خانه بود. اگر طبقات زیاد میشد، مقاومت بناهای صخره‌ای کاهش می‌یافت. از این رو،  ساخت خانه‌ها به شکل افقی پیش رفت. ابعاد کران‌ها نیز به علت رعایت نکات ایمنی، معمولا کوچک است. برخی از کران‌ها، مانند مسجد یا آغل‌ها، که به فضای بیشتری نیاز دارند، بزرگ‌تر طراحی شده با یک ستون از جنس سنگ، مقاوم شده‌اند. نکات جالب توجهی در مورد معماری کران‌ها وجود دارد که عبارتند از:

• دیواره کران‌ها به عنوان عایق عمل می‌کند. از این رو، فضای داخلی کران در زمستان گرم و در تابستان خنک است.
• در دیواره کران‌ها تعدادی حفره دیده می‌شود که به دلیل آزاد شدن گازها یا هوای موجود در خمیره مخروط‌ها ایجاد شده‌اند. این حفره‌ها در روشنایی طبیعی و تهویه هوای داخلی کران‌ها بسیار موثرند.
• اغلب پنجره‌ها در سمت جنوبی کران‌ها واقع شده‌اند. این مسئله باعث می‌شود تا نور طبیعی و گرمای بیشتری در طول روز وارد کران شود. کران‌هایی که در بخش غربی ساخته ‌شده‌اند، عمق فرورفتگی‌ها را بیشتر کرده‌اند تا از آفتاب شدید ظهر در امان بمانند.
• کران‌ها رو به جنوب ساخته شده‌اند و طوری در کنار هم قرار گرفته‌اند که باعث شکسته‌ شدن باد می‌شوند. باد معمولا از سمت شرق به سمت غرب روستا می‎وزد. همه این موارد طوری طراحی شده که تهویه کران به صورت طبیعی انجام شود.
• نکته‌ی دیگری که در معماری کران به آن توجه شده است، در نظر گرفتن گرمای فضای داخلی خانه است. صاحبان خانه طبقه هم‌کف کران را به آغل اختصاص داده و طبقه دوم را برای سکونت خود در نظر گرفته‌اند. البته این طراحی دلیل دیگری نیز دارد و آن عدم وجود نورگیر در طبقه هم‎کف کران است. طبقه هم‌کف روشنایی چندانی ندارد و این مسئله باعث ایجاد نم و رطوبت می‎شود.

معماری خانه‌های کندوان

کران‌ها اغلب دو طبقه‌ای هستند، اما برخی از آن‌ها 3 تا 4 طبقه نیز دارند. تعداد طبقات کران بستگی به فضای داخلی صخره‌ها و شکل آن‌ها دارد. ارتباط بین طبقات از طریق پله صورت می‎گیرد که از  بدنه خود کران کنده شده است. در واقع طبقات کران از داخل هیچ ارتباطی باهم ندارند و از بیرون به یکدیگر راه دارند. هر کران شامل درب ورودی، فضای اصلی، مطبخ، صندوق‌خانه، جای رختخواب، آستانا، پنجره و آبریزگاه است.

درب ورودی: درب‌ها و پنجره‌های کران از چوب ساخته شده و با کمی تورفتگی، نصب شده است. در واقع این تورفتگی به دلیل امنیت بیشتر خانه از ورود دشمنان یا حیوانات وحشی ایجاد شده است. ارتفاع درها نیز حدود 1.5 متر و عرض آن‌ها از 1 تا 1.3 می‌باشد. 

مطبخ: همان آشپزخانه کران است که در مجاورت اتاق اصلی قرار دارد. مطبخ‌ها نیز انواع مختلفی دارند و با توجه به اندازه کران طراحی می‌شوند. گاهی اوقات همان بخش از خانه که تنور وجود دارد به عنوان مطبخ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صندوق‌خانه: صندوق‌خانه یا گزنه، انبارهای کوچکی است که برای نگهداری مواد غذایی مانند حبوبات، آرد، گندم، جو و ... طراحی شده است. گزنه‌ها در درون کران‌ها قرار دارند.

جای رختخواب: جای رختخواب، که به آن یوک‌یری  نیز گفته می‌شود، بخشی از دیواره اتاق اصلی است که برای گذاشتن تشک، لحاف، جاجیم و لباس کنده شده است. یوک‌یری فضایی بزرگ و مسطح است که با یک پرده از سایر بخش‌های اتاق جدا می‌شود.

آستانا: آستانا در واقع محل شستشوی ظروف، لباس و افراد خانه است که به صورت یک حوضچه سیمانی طراحی شده است. این حوضچه به آب لوله‌کشی روستا متصل است و سوراخی به سمت بیرون دارد که آب‌های زائد را به خارج از کران هدایت می‌کند. آستاناها با توجه به اندازه کران طراحی می‎شوند. در کران‌های بزرگ، محدودیت فضایی وجود ندارد. از این رو، آستانا فضایی کاملا جدا از اتاق نشیمن است. در کران‌های کوچک، آستانا بخشی از اتاق نشیمن است که از طریق یک دیواره سنگی کوتاه از بخش اصلی جدا می‌شود.

پنجره‌: پنجره‌‌های کران از جنس چوب و به شکل چهارخانه ساخته شده‌اند. با توجه به این‌که ضخامت کران‌ها در بخش‌های پایینی بیشتر از قسمت‌های بالای کران است، پنجره‌‌ها اغلب در طبقات بالای کران کنده شده‌اند. 

آبریزگاه‌: آبریزگاه‌ به معنای دستشویی است. با توجه به آهکی بودن خاک کندوان و مشکلاتی که برای دفع فاضلات وجود دارد، چاه فاضلات در این روستا وجود ندارد. ضمن این‌که مردم روستا از فضولات انسانی به عنوان کود برای تقویت خاک باغ‌ها و مزارع خود نیز استفاده می‌کنند. از این‌رو، مکان‌هایی را با عنوان آبریزگاه‌‌ها طراحی کرده‌اند تا در مواقع نیاز از آن استفاده نمایند. هر خانواده یک آبریزگاه در محدوده کران خود دارد. آبریزگاه‌‌ها اتاقک‌هایی دو طبقه هستند که در خارج از کران‌ها قرار دارند. طبقه پایین اتاقک به‌صورت انبار فضولات طراحی شده و دارای چند محل نشیمن و انباره است. آبریزگاه‌ها اغلب دارای 2 چاه هستند. زمانی که یکی از چاه‌ها پر می‌شود، چاه دوم مورد استفاده قرار می‌گیرد تا چاه اول خشک شده و فضولات آن جمع گردد.  

بالکن: علاوه بر موارد عنوان شده، در برخی از خانه‌ها بالکن‌هایی دیده می‌شود که با گلدان‌های زیبا و رنگارنگ تزئین شده است. این بالکن‌ها به دلیل فرم متفاوت صخره‌ها به شکل‌های گوناگون طراحی شده‌اند و اندازه‌های متفاوتی نیز دارند. بانوان خانه از بالکن برای خشک کردن لباس‌ها استفاده می‌کنند.

فضای اصلی کران

 فضای اصلی به عنوان  اتاق پذیرایی، نشیمن و خواب مورد استفاده قرار می‎گیرد. کران‌هایی که 3 یا 4 طبقه‌ای هستند، یک طبقه را به پذیرایی و اتاق مهمان اختصاص می‌دهند، اما در کران‌های دو طبقه‌ای، پذیرایی و نشیمن یکی است. قسمت خواب در برخی از کران‌ها به شکل یک سکوی سنگی کنده شده و ارتفاع بالاتری از فضای نشیمن دارد. بر روی این سکو گلیم یا جاجیم قرار می‌دهند. کف اتاق اصلی نیز با فرش‌های دست‌باف یا گلیم پوشیده می‌شود.

در بخشی از اتاق، محلی در نظر گرفته شده است که به ظروف آب، شیر و لبنیات اختصاص دارد. در این محل یک سوراخ تعبیه شده که آب را به سمت بیرون کران هدایت می‌کند. در دیواره‌های داخلی کران نیز طاقچه‌هایی کنده شده است که بر روی آن وسایلی چون آینه، كتاب، چراغ و ... قرار دارد.

در اغلب کران‌ها، در فضای اصلی یک تنور نان‌پزی نیز دیده می‌شود. این تنورها در کف خانه و با حفر سنگ‌ها ساخته می‌شدند و در گذشته به غیر از پخت نان، برای گرم کردن خانه نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. البته امروزه به دلیل وجود نفت، این تنور کارایی خود را از دست داده است. برای پخت نان نیز اغلب از تنور داخل مطبخ یا تنورهای بیرون خانه استفاده می‎شود.

جاذبه‌های گردشگری روستای کندوان

صخره‌های کله‌قندی کندوان و معماری زیبای کران‌ها، مهم‌ترین جاذبه‌ گردشگری این روستا محسوب می‌شوند. اگر به این منطقه سفر کردید، علاوه بر بازدید از کران‌های زیبا و دیدنی­، طبیعت سرسبز و تماشایی این روستا را از دست ندهید. آب‌وهوای مطبوع این منطقه  ییلاقی در کنار مناظر دیدنی، باغ‌ها و مراتع سرسبز، رودخانه‌های پرآب  و خروشان و ... از دیگر زیبایی‌های طبیعی این ناحیه محسوب می‌شود.

 علاوه بر این، کندوان یک چشمه آب‌معدنی نیز دارد که به خاطر خواص درمانی‌اش،  سالانه افراد زیادی را به سمت خود جذب می‌کند. آب چشمه کندوان حاوی کربنات کلسیم است و میزان کمی آهک نیز در آن وجود دارد و برای درمان بیماران کلیوی بسیار مفید است.

سوغاتی‌های کندوان

کندوان نیز مانند دیگر مناطق کشور عزیزمان ایران، صنایع دستی خاص خود را دارد. مردمان این منطقه گلیم، جاجیم و روسری‌های کلاقه‌ای را در طرح‌ها  و رنگ‌های متنوع تولید کرده و به عنوان هنرهای دستی این منطقه به گردشگران عرضه می‌کنند. از دیگر هنرهای دستی کندوان می‌توان به چاپ باتیک اشاره کرد که خاص بومیان اسکو می‌باشد.  علاوه بر این، کارهای هنری دیگری نیز در این منطقه عرضه می‌شود که شامل سفال، منبت، معرق، کنده‌کاری روی چوب، قالی، گلیم، ورنی، ظروف شیشه‌ای، انواع سنگ‌های تزئینی و ... می‌باشد. شما می‌توانید هریک از این محصولات را به عنوان سوغاتی تهیه کرده و با خود به خانه ببرید.

اگر اهل خرید سوغاتی‌های خوراکی هستید، عسل مرغوب کندوان را از دست ندهید. علاوه بر این می‌توانید گیاهان دارویی، گردو، شیره انگور، بادام، خشکبار، لبنیات، غذاهای محلی و آب‌معدنی کندوان را نیز تهیه کرده و با خود ببرید.

راه‌های دسترسی به کندوان

روستای کندوان در استان آذربایجان شرقی، ۶۵ کیلومتری شهر تبریز  و در ۱۸ کیلومتری شهرستان اسکو واقع شده است. برای رسیدن به این روستا، ابتدا باید وارد استان آذربایجان شرقی شوید و جاده اسکو را در پیش بگیرید. پس از عبور از اسکو و اسفنجان، به یک دوراهی  می‌رسید.  مسیر چپ را ادامه دهید تا به  روستای کندوان برسید.

اگر با ماشین شخصی به سمت کندوان می‌روید، این نکته را مدنظر داشته باشید که کندوان یک روستای ییلاقی است که در پاییز، زمستان و بهار، آب وهوایی سرد دارد. از این رو ممکن است در مسیر با برف و یخبندان مواجه شوید. در صورتی که قصد سفر به این منطقه را دارید، پیشنهاد می‌کنیم اواخر بهار تا اوایل پاییز را برای سفر انتخاب کنید. بهترین فصل برای سفر به کندوان، فصل تابستان است.

اقامت در روستای کندوان

اگر به کندوان سفر کردید، به هیچ عنوان نگران اقامت خود در این روستا نباشد. هتل‌ها و اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی متعددی برای پذیرایی از مهمانان و گردشگران در این منطقه راه‌اندازی شده است که می‌توانید از آن استفاده نمایید. اگر دوست دارید زندگی در  کران‌ها و خانه‌های کله‌قندی را با همان سادگی خاص مردمان منطقه تجربه کنید، پیشنهاد می‌کنیم خانه یکی از اهالی روستا را اجاره نمایید. مردمان این روستا خانه‌های خود را در اختیار گردشگران و مسافران قرار داده و از این راه درآمدی را برای خود کسب می‎کنند.

علاوه بر این می‌توانید یکی از اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی این منطقه را برای اقامت انتخاب کنید. اقامت‌گاه‌های هما، مولایی، داریوش، رنجبر، تورال، اصلانی و ... از جمله گزینه‌هایی هستند که امکان تجربه زندگی به سبک بومیان منطقه را برای مسافران فراهم کرده و تمام امکانات موردنیاز را نیز در اختیار آنان قرار می‌دهند. هتل 5 ستاره لاله، یکی دیگر از اقامت‎گاه‌های این منطقه است که اتاق‌های خود را به شکل خانه‌های سنگی منطقه طراحی کرده و آن‌ها را با بهترین امکانات و خدمات در اختیار مسافران خود قرار می‌دهد.

در این مقاله به معرفی روستای کندوان پرداخته و راهنمای سفر به این روستا را در اختیارتان قرار دادیم.  همان‌طور که گفتیم این روستا یک روستای ییلاقی زیبا و منحصربفرد است که در دامنه‌های کوه سهند قرار دارد. اگر به استان آذربایجان غربی و شهر زیبای تبریز سفر کردید، پیشنهاد می‌کنیم حتما یک روز را به بازدید از کندوان اختصاص دهید و از خانه‌های سنگی زیبای آن دیدن کنید. در صورتی که علاقه‌مند به سفر با تورهای گردشگری هستید، به صفحات دیگر کایت مراجعه نموده و زمان و شرایط برگزاری تورهای تبریز را مورد بررسی قرار دهید. برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید با شماره 75097700-021   تماس بگیرید و سوالات خود را از کارشناسان کایت بپرسید.