گردشگری مسئولانه چیست؟

در گذشته سفر تنها امری یک طرفه بوده و در آن گردشگر تلاش می‌کرد تا بتواند از جاذبه‌های توریستی شهرها یا کشورهای دیگر دیدن کند و لذت ببرد. به تدریج توریست تبدیل به یک صنعت بسیار بزرگ شد. صنعتی که بسیاری از کشورها را به خود متکی کرد و از این رو اهمیت بسیاری یافت. اما از کجا می‌توان به اهمیت توریست پی برد؟ اصلا صنعت توریست تا کجا صنعتی مفید و چگونه یک صنعت مخرب و مضر است؟ آیا تا به حال سواحل دریای خزر را پس از سه ماه تعطیلات تابستان دیده‌اید که چه بلایی به سرش آمده؟ یا از طرفی به این فکر کرده‌اید که عدم حضور توریست به هر دلیل من جمله شیوع ویروس کرونا به شهرهای شمالی کشور چه آسیب بدی وارد می‌کند؟ یا آیا تا به حال این مساله را در نظر گرفته‌اید که چطور صنعت توریست باعث پیشرفت یک روستای دور افتاده شده که حتی تا چند سال پیش نام آن را هم نشنیده بودید؟ همه این مسائل باعث شده تا گردشگری نیز یک چهارچوب خاص پیدا کند. چهارچوبی که در آن هر کس وظیفه و مسئولیتی دارد. پس گردشگری مسئولانه در این مورد مطرح می‌شود. صنعتی که همه در آن نقش دارند تا به داشتن جهانی بهتر کمک کنند. اما واقعا گردشگری مسئولانه چیست و چطور می‌توان یک گردشگر مسئول بود؟

گردشگری مسئولانه چیست؟

اگر نام گردشگری مسئولانه را به درستی بخوانید، خواهید دید که منظور تنها "گردشگر مسئول" نیست! بلکه در "گردشگری مسئولانه" تمامی عوامل حاضر در صنعت گردشگری مورد خطاب قرار می‌گیرند. پس در گردشگری مسئولانه، دولت، مسئولین، گردشگران و مردم بومی دخیل هستند و هر کس باید نقش خود را ایفا کند. شاید تا به امروز در مورد گردشگری پایدار، اخلاق گردشگری و اکوتوریسم شنیده باشید. قطعا حالا تصور می‌کنید که باید یک اصطلاح جدید را به دایره لغات ذهنی خود اضافه کنید اما اصلا اینطور نیست. در حقیقت گردشگری مسئولانه یک چتر بزرگ است که تمامی موارد ذکر شده را در بر خواهد گرفت و جامعیت کامل دارد.

با همه توضیحاتی که دادیم، باز هم تعریف خاصی را از گردشگری مسئولانه ارائه کردیم. پس برای ساده‌تر کردن موضوع، ابتدا با یک مثال ساده شروع می‌کنیم. تصور کنید که به سفر رفته‌اید و می‌خواهید غذا بخورید. آیا یک رستوران محلی و ساده را انتخاب می‌کنید یا ترجیح می‌دهید که در یک رستوران زنجیره‌ای شناخته شده غذای خود را میل کنید؟ اگر رستوران‌های زنجیره‌ای را انتخاب می‌کنید، باید بدانید که هنوز فاصله زیادی تا تبدیل شدن به یک گردشگر مسئول دارید. شاید با خودتان بپرسید که اصلا مکانی که من غذا می‌خورم، چه ارتباطی با "گردشگری مسئولانه" دارد؟! یا اینکه خب آن رستوران زنجیره‌ای هم در شهری که سفر می‌کنیم حضور دارد و با غذا خوردن در آن به صنعت گردشگری و اشتغال زایی آنها کمک می‌کنیم. البته که تمامی این موارد صحیح هستند. اما در گردشگری مسئولانه، شما یک گام در جهت درک بیشتر قدم بر می‌دارید و تلاش در کشف ناشناخته‌ها خواهید داشت و به صنایع کوچک هم اجازه رشد خواهید داد.

به زبان ساده‌تر، در سفرهای مسئولانه، باید تلاش کنید تا همه جوانب را در نظر بگیرید. به طبیعت، آداب و رسوم مردم بومی، آثار تاریخی و هر آنچه که در طول سفر خود می‌بینید احترام بگذارید و تلاش کنید تا خودتان را از همه جهات پرورش دهید. سفر شما تنها نباید ظاهری زیبا بلکه باید عمق و قلب داشته باشد و به این ترتیب هم خودتان خاطره‌ای شیرین‌تر از سفر را تجربه می‌کنید و هم به صنعت گردشگری شهرها و کشورهای دیگر کمک شایان توجهی خواهید کرد.

چرا باید به گردشگری مسئولانه اهمیت داد؟

در سال 2018، شورای جهانی جهانگردی طی گزارشی اعلام کرد که صنعت گردشگری بیش از 10 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را شامل می‌شود. با در نظر گرفتن این مساله و اقتصاد کلان، خواهید دید که انتخاب یک مقصد برای سفر تا چه حد می‌تواند مهم باشد. همانطور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، سفر تک تک ما به یک نقطه دیگر، می‌تواند اثرات مثبت یا اثرات منفی در بر داشته باشد. برای درک بهتر این موضوع تنها کافیست این سوال را از خود بپرسید که چه چیزی را به عنوان رد پای خود در شهرها و کشورهای دیگر به جای می‌گذارید؟ رد پایی از زباله و خرابی؟ یا رد پایی از کمک به مردمان محروم یک منطقه و تقویت اقتصاد آنها؟  

شاید با خودتان تصور کنید که مگر تست کردن غذایی محلی در یک رستوران کوچک سنتی چقدر می‌تواند تاثیر مثبت داشته باشد؟ اما اگر تنها خودتان را نبینید و تصور کنید که اگر هر مسافر مسئول این طرز فکر را داشته باشد، خواهید دید که سنگ ریزه‌های کوچک تبدیل به کوهی بزرگ می‌شوند! اگر شما امروز در سفر تصمیم بگیرید که حتی یک زباله کمتر تولید کنید، در مقیاس جمعی خواهید دید که تاثیر بزرگی در جهان خواهید داشت. پس گردشگری مسئولانه اهمیت دارد زیرا همه ما زنجیره‌ای به هم وصل هستیم. اگر امروز ما در شهری مسافر هستیم، فردا شخصی دیگر در شهر ما مسافر است و این رویه چه مثبت چه منفی ادامه دارد تا به خودمان برسد. با گردشگری مسئولانه می‌توان یک گام به سمت داشتن جامعه‌ای بهتر برداشت.

اصول گردشگری مسئولانه

قطعا تا به اینجای کار با چهارچوب کلی گردشگری مسئولانه آشنا شده‌اید. اما شاید این سوال هنوز هم برای شما وجود داشته باشد که برای گردشگر مسئول بودن، باید دقیقا چه کارهایی انجام دهید؟ در این قسمت بخشی از اصول گردشگری مسئولانه را به شما معرفی خواهیم کرد تا شناخت بهتری نسبت به این طرز فکر داشته باشید.

• رد پای شما در سفر

هر موجودی هنگام عبور از خود رد پا به جای می‌گذارد. اما منظور از رد پا در این قسمت، جای پایتان نیست. در حقیقت رد پا در سفر چیزی است که شما از خود به جای می‌گذارید. به قول یک کوه نورد مشهور، زمانی که شما به طبیعت می‌روید، تنها چیزی که باید باقی بگذارید، خاطراتی خوش و شیرین برای خودتان و برای دیگران است و دیگر هیچ! همین یک عبارت کوتاه کاملا حجت را تمام می‌کند و همه چیز را در بر می‌گیرد. در هر لحظه باید این عبارت را با خودتان تکرار کنید که اگر کسی پشت سر شما قدم بردارد، به هیچ وجه نباید آثار منفی مشاهده کند. این آثار منفی می‌تواند زباله‌ای باشد که شما در طبیعت رها کردید، آتشی که بر پا نمودید و خاموش نکردید یا آسیبی که به درخت‌ها وارد نموده‌اید.  پس سبز قدم بردارید و هیچ چیز جز خاطرات سبز را به جای نگذارید!

• به اقتصاد محلی کمک کنید

لازم نیست که همه چیز را برای سفر از شهر خود تهیه کنید! به سوپرمارکت‌های محلی هم اعتماد کنید و اجازه دهید اقتصاد آنها نیز رونق پیدا کند. سوغات بخرید، اما لازم نیست این کار را تنها از پاساژهای بزرگ انجام دهید. به سراغ صنایع دستی محلی بروید. از رستوران‌های محلی بازدید کنید. همه این کارها به اقتصاد محلی شهری که سفر می‌کنید، کمک خواهد کرد.

• احترام به فرهنگ مردم بومی

هر شهر و دیاری آداب و رسوم خاصی دارد که حتما باید به آن پایبند باشید. شناخت فرهنگ مردم یک شهر جدید می‌تواند بسیار جالب باشد. اما باید توجه داشته باشید که بخش عمده فرهنگ و رسوم مردم، برای مردمان بومی منطقه بسیار مهم و بعضا مقدس هستند. پس در سفرهای خود باید بیاموزیم که به فرهنگ مردم یک شهر یا کشور دیگر احترام بگذاریم و چه بهتر که در مورد فرهنگ آنها به صورت کامل تحقیق کنیم. تحقیق در مورد فرهنگ اقوام مختلف، دانش عمومی شما را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود دایره اطلاعات عمومی وسیع‌تری داشته باشید.

خب دوستان عزیز، حالا که به صورت کامل با گردشگری مسئولانه آشنا شدید، شما بگویید که تا امروز تا چه میزان از اصول گردشگری مسئولانه پیروی می‌کردید؟ آیا قصد دارید تا از این پس یک گردشگر مسئول باشید؟ در ضمن، از نظر شما وظیفه مسئولین در بهبود گردشگری مسئولانه چیست؟ نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید. فراموش نکنید که بی‌صبرانه منتظر دیدن نظرات و تجربیات شما عزیزان همراه هستیم. پس ما را بیش از این منتظر نگذارید.