قنات مون اردستان | معرفی قنات مون، آدرس و تصاویر

قنات‌ها از جمله سازه‌های آبی قدیمی هستند که شرایط اقلیمی و خصوصا کمبود آب، دلیل اولیه‌ی حفر آن‌ها بوده است، کاریزها زیرِ زمین جاری هستند و در آرامش، آب مصرفی هزاران انسان را تامین می‌کنند. در ایران قنات‌های بسیاری وجود دارد که علاوه بر تامین آب، با معماری شاهکار خود باعث حیرت دانشمندان امروزی شده‌اند، موقعیت جغرافیایی ایران و هوشمندی معماران و مقنی‌های آن زمان، دلیل پیدایش این شاهکارهاست. در این میان در شهرستان اردستان استان اصفهان، قناتی وجود دارد که دو طبقه است و در جهان نظیر ندارد. در این مقاله قصد داریم قنات مون اردستان را به شما معرفی کرده و در مورد ویژگی‌های این شاهکار معماری چند صد ساله صحبت کنیم، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

قنات مون اردستان

قنات مون اردستان یکی از جاذبه‌های بسیار مهم استان اصفهان است، این قنات در محله‌ی مون شهرستان اردستان قرار دارد. دلیل اهمیت قنات مون 2 طبقه بودن آن است، این مشخصه‌ای است که در هیچ کاریز دیگری در هیچ نقطه‌ای از دنیا وجود ندارد. شاهکاری که مهارت مقنی‌های قدیم را نشان می‌دهد و امروزه این قنات را به یکی از جاذبه‌های دیدنی اردستان تبدیل کرده است. قنات مون به خاطر منحصربفرد بودنش در سال 82 در فهرست آثار ملی ایران و در سال 2016 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در حال حاضر مسئولیت محافظت و نگهداری از مجموعه قنات مون بر عهده‌ی سازمان میراث فرهنگی اصفهان است و خوشبختانه شرایط خوبی دارد. قنات مون به این دلیل که در محله‌ی مون اردستان واقع شده، به این نام شهرت یافته است. از جمله جاذبه‌های نزدیک به قنات مون که می‌توان از بازدید آن‌ها نیز لذت برد می‌توان به قلعه‌ی سنگ بست زواره، قنات ارونه، آرامگاه امیر اویس، مسجد جامع اردستان و مسجد تاریخی خسرو اشاره کرد.

تاریخچه‌ی قنات مون اردستان

طبق تحقیقات، قنات مون حدود 800 سال پیش احداث شده است، در مورد چگونگی ساختن این کاریز چند روایت وجود دارد: یکی از روایت‌ها می‌گوید ساخت قنات مون به دستور کاوه‌ی آهنگر و در زمان زندگی او انجام گرفته، کاوه‌ی آهنگر در شهرستان اردستان به دنیا آمده است. روایتی دیگر بیان می‌کند که یک مقنی یزدی شبی در شهرستان اردستان در خانه‌ای در محله‌ی مون خوابیده بود، او وقتی سرش را روی زمین گذاشته بود از زیرِ زمین صدای آب را شنید و وقتی فهمید در این منطقه آب وجود دارد به محلی‌ها گفت که در آنجا یک قنات حفر کنند. مدتی بعد که او به اردستان بازگشت متوجه شد جریان آب دیگری در این منطقه وجود دارد و به این ترتیب طبقه‌ی زیرین را خودش حفاری و قنات مون را دو طبقه کرد. اما شاید نزدیک‌ترین روایت به واقعیت این باشد که مقنی‌های ماهر اصفهانی در این منطقه 2 مسیر جداگانه برای سفره‌های آب زیرزمینی کشف کرده و ابتدا قنات بالایی سپس کاریز پایینی را حفاری کرده‌اند.

ویژگی‌های قنات مون اردستان

قنات مون قناتی 2 طبقه در محله‌ی مون اردستان است، این قنات 3 و نیم تا 4 کیلومتر طول دارد و دارای یک مادرچاه دوقلو می‌باشد که عمق یکی از آن‌ها 31 و دیگری 27 متر است. قنات در مجموع دارای 30 میله چاه بوده و دبی آن 60 لیتر بر ثانیه است، این مقدار آبِ آشامیدنیِ اهالی محله را تامین می‌کند. آب قنات بالایی و قنات پایینی ویژگی‌های متفاوتی دارند، آب قنات بالایی سبک، خنک و شیرین است ولی آب قنات پایینی گرم‌تر، سنگین‌تر و دارای املاح بیشتر است. چه در گذشته و چه امروز، از آب قنات بالایی برای آشامیدن و از آب قنات پایینی برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شده است. به دلیل تفاوت در سختیِ آب قنات‌های بالایی و پایینی، هیچوقت آب این دو قنات به داخل هم نفوذ نکرده و آب یکی با آب دیگری مخلوط نمی‌شود، این ویژگی از جذابیت‌های قنات مون به شمار می‌رود. همچنین در صورتی که مسیر آب یکی از قنات‌ها بسته و جلوی جریان آب گرفته شود، آب آن قنات به قنات دیگر منتقل شده و در آن جاری می‌شود. کاریز مون در زمینی بنا شده که نه خیلی سخت است نه خیلی نرم، خاک آن نیز شیرینی، بو و چسبندگی متعادلی دارد، در داخل خاک ریگ هم به چشم می‌خورد. تمام این ویژگی‌ها سبب شده که خاک قنات دچار سایش نشود و سال‌های سال تا به امروز مستحکم و پابرجا باقی بماند.

سازوکار قنات مون اردستان

قنات مون قناتی دو طبقه است که دارای یک لایه‌ی رویی و یک لایه‌ی زیرین می‌باشد که حدود 4 متر از هم فاصله دارند، لایه‌ی رویی قدیمی‌تر است و زودتر ساخته شده است. دالان‌های قنات نیز دارای 120 سانتیمتر ارتفاع و بین 60 تا 80 سانتیمتر عرض هستند. مادر چاهِ دو لایه به صورت موازی در کنار هم قرار گرفته ولی هر یک به یکی از طبقات قنات تعلق دارد. اما میله‌های چاه بعدی که تعدادشان 40 حلقه است، بین دو لایه مشترک هستند. میله‌های چاه، عمودی بوده و وظیفه‌ی جهت دادن به جریان آب، تمیز کردن آب و هوا رسانی به داخل قنات را بر عهده دارند. مادرچاه قنات مون در محله‌ی امامزاده اسماعیل اردستان واقع شده، میله‌های چاه‌های اول نیز در محله‌ی محال در جنوب اردستان قرار دارند، به تدریج مسیر قنات به سمت شمال غربی اردستان رفته و به محله‌ی مون می‌رسد. قنات مون از 2 بخش آب ده و خشک کار تشکیل شده است، آب ده منبع تامین آب قنات است، جایی که آب از دیواره‌ها و کف قنات به قسمت داخلی آن وارد می‌شود. خشک کار نیز محل خروج آب قنات است، آبی که به 3 دسته تقسیم شده و برای مصارف مختلف مثل آشامیدن، کشاورزی و... استفاده می‌شود.

آب و هوا و بهترین زمان سفر به مون اردستان

شهرستان اردستان در منطقه‌ای خشک و کویری واقع شده و آب و هوایی بسیار گرم دارد، بنابراین بهتر است در زمان‌هایی که گرمای هوا کمتر است به این منطقه سفر کنید. بهتر است در زمان‌هایی از سال که هوا گرم نیست یعنی از ابتدای پاییز تا انتهای بهار به اردستان بروید. بهترین زمان برای بازدید از قنات مون ماه‌های دی و بهمن است، اما این قنات در تعطیلات عید حال و هوای بسیار پرشوری دارد و خیلی از گردشگران دوست دارند در عید نوروز به بازدید از کاریز مون بروند.

چگونگی دسترسی به قنات مون اردستان

برای رفتن به قنات مون ابتدا باید خود را به اردستان برسانید، اگر از تهران راهی این شهر هستید چند روش برای رسیدن به اردستان پیش رو دارید. اگر سفر هوایی را انتخاب کنید باید با هواپیما به اصفهان رفته و از آنجا خود را به اردستان که در فاصله‌ی 152 کیلومتری اصفهان قرار دارد برسانید. اگر به سفر ریلی علاقه دارید می‌توانید از تهران با قطار به ایستگاه راه آهن زواره رفته و با تاکسی مسیر 10 کیلومتری زوراه تا اردستان را بپیمایید. با اتوبوس می‌توانید مستقیم از تهران به اردستان بروید و در آنجا خود را به قنات مون برسانید. اما یکی از بهترین روش‌های سفر به قنات مون، استفاده از خودروی شخصی است، فاصله‌ی اردستان تا تهران 363 کیلومتر و جاده‌ی تهران اردستان جاده‌ای امن و آسفالته است که می‌توانید در 4 تا 5 ساعت آن را طی کنید. بعد از رسیدن به اردستان به خیابان فائق رفته کوچه‌ی نهضت را بیابید، قنات مون در این مکان قرار دارد.

آدرس: استان اصفهان، اردستان، خیابان فائق، ابتدای کوچه‌ی نهضت، قنات مون

اقامت در نزدیکی قنات مون

قنات مون در شهرستان اردستان قرار دارد، از آنجا که این شهرستان مکانی تاریخی است و جاذبه‌های زیادی دارد، گردشگران بسیاری به آن سفر می‌کنند. به همین دلیل در این شهرستان هتل‌ها و بومگردی‌های متعددی تعبیه شده است. هتل جهانگردی اردستان و بومگردی پنجه‌ی آفتاب تعدادی از این اقامتگاه‌ها هستند.

نکات مهم بازدید از قنات مون اردستان

خوب است که در هنگام بازدید از قنات مون اردستان به نکات زیر دقت کنید:

• قنات مون در مرکز شهرستان اردستان واقع شده، به همین دلیل می‌توانید فروشگاه، رستوران، کافه و هر چیزی که بخواهید در خود نزدیکی آن پیدا کنید
• سعی کنید در ساعت‌های خنک روز به بازدید از قنات مون بروید
• در داخل قنات خطر ریزش برخی قسمت‌ها یا گزیدگی به وسیله‌ی مارهای سمی وجود دارد، در هنگام بازدید از این قنات لباس خنک و راحت و در عین حال پوشیده بر تن کنید
• بازدید از قنات مون ورودی ندارد و رایگان می‌باشد
• بعد از دیدن قنات مون، بازدید از آسیاب و رختشویخانه‌ای را که در کنار آن قرار دارد از دست ندهید

در این مقاله شما را با قنات مون اردستان در استان اصفهان آشنا کرده در مورد معماری و بخش‌های مختلف آن صحبت نمودیم و شرایط بازدید از این کاریز را بیان کردیم. قنات مون تنها قنات دو طبقه در جهان است که ساختار آن سبب شگفتی دانشمندان و بازدید کنندگان از آن شده است، در سفر به استان اصفهان، حتما بازدید از این شاهکار بی نظیر را در برنامه‌ی خود قرار دهید.