گاندو ایران | تمساح‌های چابهار+ ویژگی‌ها + تصاویر

چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران می‌باشد که در استان سیستان و بلوچستان و در کنار اقیانوس هند و دریای عمان قرار گرفته است. این بندر علاوه بر موقعیت راهبردی و بازرگانی از جاذبه‌های گردشگری فراوانی نیز برخوردار می‌باشد و سالانه افراد بسیار زیادی را به سوی خود فرا می‌خواند و لحظه‌های خاطره‌انگیزی را برایشان رقم می‌زند. جالب است بدانید پوشش گیاهی و جانوری در چابهار و اطراف این بندر از تنوع خاص و منحصر به فردی برخوردار می‌باشد که هم‌اکنون نیز وسعت زیادی از چابهار تحت نظارت سازمان حفاظت از محیط زیست است، به گونه‌ای که می‌توان به این منطقه عنوان بهشت بزرگ جانوری را داد. از گونه‌های جانوری کمیاب و نادر این منطقه می‌توان به تمساح پوزه کوتاه یا گاندو، گوره خر، قوچ، میش و انواع آهو اشاره کرد که تمامی آن‌ها به ویژه گاندوها بسیار مورد توجه گردشگران واقع شده‌اند. در این مقاله از کایت با ما همراه باشید تا در مورد گاندو ایران اطلاعات جامعی در اختیارتان قرار دهیم.

همچنین پیشنهاد می‌کنیم برای مشاهده تورهای طبیعت گردی وارد صفحه "تور طبیعت گردی" و یا صفحه "تور 1 روزه" شوید.

گاندو چیست؟

گاندو یا همان تمساح پوزه کوتاه به نوعی از کروکودیل گفته می‌شود که در کشورهای سریلانکا، پاکستان، برمه، بنگلادش، هند و ایران زندگی می‌کند. جالب است بدانید که تمساح پوزه کوتاه بزرگ‌ترین خزنده ایران و پاکستان و تنها کروکودیل بومی این دو کشور به شمار می‌رود که در زیستگاه خود به صورت طبیعی زندگی می‌کند. برای مشاهده گاندو ایرانی لازم است به جنوب کشور و استان سیستان و بلوچستان سفر کنید که در زبان بلوچی به تمساح پوزه کوتاه، گاندو یعنی راه رونده بر روی شکم گفته می‌شود. گاندوها به منظور استراحت و زندگی در آبگیرها و رودخانه‌ها، کانال‌های عمیقی حفر می‌کنند که در زبان محلی به این گودال‌ها هوتک گفته می‌شود. این گودال‌ها آب را در خود حفظ می‌کنند و در مناطق مستعد به خشکسالی مانع از تبخیر آب می‌شوند که به همین دلیل نیز گاندو نزد مردم بلوچ به عنوان یک گونه جانوری بسیار مقدس، ارزشمند و پربرکت شناخته شده است که وجود آن‌ها مانع از قحطی آب می‌شود. عمر گاندوها تقریبا به 65 میلیون سال می‌رسد که طبق آخرین سرشماری تقریبا حدود 400 گاندو در سیستان و بلوچستان وجود دارد و در حال حاضر نیز به یک جاذبه گردشگری خاص و منحصر به فرد در این استان تبدیل شده‌اند.

ویژگی‌های رفتاری گاندو

گاندو حیوانی بسیار باهوش، ترسو وزیرک هستند که به همین دلیل نیز به سختی می‌توان آن‌ها را در بیرون از آب مشاهده کرد. این حیوان صداها را از فاصله 500 متری از پشت سر خود می‌شنود و به سرعت خود را در آب مخفی می‌کند. البته ناگفته نماند که این خزنده‌ها در شرایط عادی و در صورت نبود خطر بسیار اجتماعی هستند و در کنار انسان‌ها به راحتی رفت‌وآمد می‌کنند. به علاوه لازم است بدانید گاندوها برخلاف چهره ترسناک، حیواناتی کاملا آرام و مهربان هستند و طی 10 سال گذشته فقط آسیب دو نفر از طرف این خزنده در کشور گزارش شده است که این آسیب نیز بسیار سطحی در حد گاز گرفتن دست و پا بوده است. با توجه به تعداد بسیار کم این آسیب‌ها در طی ده سال گذشته احتمال داده می‌شود که گاندو شکار خود را اشتباه تشخیص داده است. به طور کلی وجود گاندوها در رودخانه‌ها و برکه‌ها برای مردم محلی یک تهدید به حساب نمی‌آید، به گونه‌ای که حتی بچه‌ها با وجود گاندوها به راحتی در این برکه‌ها شنا می‌کنند.

مشخصات ظاهری گاندو

همان‌طور که گفته شد گاندوها نوعی از کروکودیل‌ها هستند که در دوره زمین‌شناسی مزوزوئیک زندگی می‌کردند و تقریبا از 65 میلیون سال پیش تا الان هیچ گونه تغییر ظاهری در آن‌ها ملاحضه نشده است. طول توله‌های گاندو تقریبا حدود 20 تا 25 سانتی‌متر می‌باشد که به رنگ زیتونی هستند و نوارهای تیره روی دمشان دارند. اما تمساح‌های بالغ‌تر به رنگ قهوه‌ای روشن می‌باشند که در طول بدنشان نشان‌های تیره و پراکنده دارند. این گاندوها به طور کلی پاهایی کوتاه و 66 تا 68 دندان دارند که گوشتخوار و از شکارچی‌های کمین‌گر هستند. از جمله مهم‌ترین وعده‌های غذایی این تمساح‌ها می‌توان به ماهی‌ها، پستانداران اطراف رودخانه، پرندگان و حتی سگ‌ها اشاره کرد که با توجه به تحرک پایین آن‌ها به طور متوسط روزانه 1 و نیم تا 2 کیلو گوشت آن‌ها را سیر می‌کند. در واقع می‌توان گفت اکثر حیواناتی که به آب‌های محل زندگی گاندوها می‌روند، خوراک این تمساح‌ها می‌شوند.

جالب است بدانید دندان‌های گاندوها به گونه‌ای هستند که قدرت جویدن ندارند و به همین دلیل شکارهای کوچک خود را در یک آن می‌بلعند و شکارهای بزرگ خود را برای مدتی زیر آفتاب یا آب قرار می‌دهند تا پس از شل شدن گوشت، آن را تکه تکه کنند و بخورند. اما شیره گوارشی آن‌ها از اسید فراوانی برخوردار می‌باشد که طی مدت زمان کوتاهی هر غذایی را به سرعت هضم می‌کند. تقریبا نیمی از بدن گاندوها را دم قوی آن‌ها تشکیل داده است که در جلو بردن او در آب نقش بسیار مهمی دارد. این گاندوها حداکثر تا 4 متر می‌توانند رشد کنند و عمر آن‌ها در طبیعت بین 40 تا 60 سال می‌باشد. در ناحیه پشت سر و گردن این خزنده دو جفت صفحه شاخی بزرگ به چشم می‌خورد و در پاهای عقب خود 4 انگشت و در پاهای جلوی خود 5 انگشت دارد. به طور کلی تمساح‌های نر نسبت به تمساح‌های ماده جثه بزرگ‌تری دارند که طول بزرگ‌ترین گاندو در ایران تقریبا 6/3 متر است و در منطقه‌ای به نام "کافه یوسف" در همسایگی منطقه "گرم بیت" زندگی می‌کند.

وجود پرده‌ای در بدن گاندو حتی در مواقعی که دهان خزنده کاملا باز است، مانع از ورود آب به معده آن می‌شود. داخل چشم تمساح نیز یک پرده عرضی تحت عنوان پلک سوم وجود دارد که برای حضور در آب بسیار مفید می‌باشد. داخل بینی گاندو نیز ماهیچه‌ای وجود دارد که وظیفه محافظت از بینی در زیر آب را برعهده دارد. گوش تمساح نیز در عقب چشم به عنوان یک شکاف باریک قرار گرفته است که برای محافظت در زیر آب پوسته‌ای متحرک دارد. از آن‌جایی که گاندوها نسبت به سایر تمساح‌ها بیشترین راهپیمایی را بر روی زمین دارند، از پاهای بسیار قوی‌ای برخوردار هستند. زیرا منابع آبی پراکنده و کم، گاندوها را مجبور می‌کند تا به منظور دستیابی به آب مسیرهای خشکی زیادی را طی کنند. از دیگر ویژگی‌های ظاهری جالب گاندوها این است که اگر یکی از دندان‌هایش بشکند، دندان دیگری جایگزین می‌شود. علاوه بر آن گاندوها از اندام‌های حسی پوستی برخوردار هستند، به این صورت که اگر یک ماهی از کنار آن‌ها عبور کند، از طریق فشار آب حضور آن را حس می‌کنند.

گاندوها در اسفندماه شروع به جفت‌گیری می‌کنند که پس از آن در اردیبهشت ماه تقریبا حدود 25 الی 30 تخم می‌گذارند و این تخم‌ها در خرداد و تیر به نوزاد تبدیل می‌شوند. البته ناگفته نماند که فقط 60 درصد از تخم‌ها به نوزاد تبدیل می‌شوند. جالب است بدانید که گاندوهای نوزاد در موقع تولد از بچه‌ماهی‌ها، دوزیستان کوچک و حشرات تغذیه می‌کنند. این نوزادها تا زمان بالغ شدن نسبت به شرایط بسیار حساس هستند، به گونه‌ای که در مقابل گرمای طاقت‌فرسا و بی‌آبی تلف خواهند شد. به علاوه این نوزادها ممکن است در معرض خطر شکار توسط حیواناتی نظیر شغال، روباه، پرندگان شکاری، بزمجه، سگ، مرغان ماهی‌خوار و... نیز قرار گیرند. جالب است بدانید که برای سلامت گاندوها قطر دم آن‌ها شاخص به حساب می‌آید. دم تمساح محل ذخیره چربی‌ها می‌باشد که هر چقدر دم آن‌ها قطورتر باشد، نشانه سلامت بیشتر است. البته ناگفته نماند که ممکن است در دوران نوزادی دم گاندو قطع شود که در حالت طبیعی منجر به مرگ این حیوان نخواهد شد.

گاندوها در کجای ایران زندگی می‌کنند؟

توجه داشته باشید که گاندوها فقط در آب‌های شیرین زندگی می‌کنند و به همین دلیل نیز برای دیدن این حیوانات لازم است به منطقه آب‌های شیرین استان سیستان و بلوچستان سفر کنید. به منظور تماشای گونه‌های اهلی‌تر این حیوانات باید وارد جاده سرباز به چابهار شوید. پس از طی 20 کیلومتر از جاده جکیگور به سمت بندر زیبای چابهار شما می‌توانید در روستای درگس گاندوها را در ایستگاه ریکوکش مشاهده کنید و نهایت لذت را ببرید. این ایستگاه با وسعتی برابر با 10 هکتار در سال 1389 برای محافظت از گاندوها در مقابل تهدیدات خشکسالی ایجاد شده است که در حال حاضر نیز تقریبا حدود 30 گاندو در آن زندگی می‌کنند. به علاوه در منطقه حفاظت شده روستای باهوکلات نیز می‌توانید به راحتی تمساح‌های پوزه کوتاه را ببینید. به طور کلی از سال 1349 به بعد تمامی زیستگاه‌های گاندو به مناطق حفاظت شده تبدیل شدند و در سال 1361 روستای باهوکلات نیز به اسم این حیوان یعنی گاندو تغییر نام داد.

اگر قصد دارید که گاندوها را در محل زندگی واقعی خود مشاهده کنید، باید به رودخانه سرباز و برکه‌های اطراف آن سر بزنید. از جمله مهم‌ترین مرکز تجمع گاندوها در کنار رودخانه سرباز می‌توان به برکه پیر سهراب، برکه پلنگی، برکه باهوکلات، برکه هوت کت، برکه کهیر برز، برکه آزادی، برکه فیروزآباد، برکه درگس، برکه شیرگواز، برکه زیر سد پیشین و برکه دریاچه سد پیشین اشاره کرد. توجه داشته باشید که دیدن گاندوها در شب بسیار راحت‌تر از روز می‌باشد، زیرا ساختمان چشم این تمساح‌ها به گونه‌ای است که تابش نور شدید به آن‌ها بازتابی واضح و براق به رنگ قرمز به وجود می‌آورد و همین امر سبب می‌شود تا آن‌ها شب هنگام در تاریکی و سکوت به روی خشکی بیایند. جالب است بدانید که به دلیل در خطر بودن نسل گاندوها، هر گونه آسیب یا شکار آن‌ها جریمه 20 میلیون تومانی در پی دارد. بدون شک تماشای این حیوان خاص و کمیاب لذت و هیجان بسیار زیادی برایتان به ارمغان خواهد آورد که در سفر به چابهار بازدید از آن‌ها را نباید از دست داد.

خطر انقراض گاندوها

لازم است بدانید که در طول سال‌های 1377 تا 1383 بسیاری از گاندوها به دلیل بحران خشکسالی جان خود را از دست دادند، به گونه‌ای که ماموران محیط زیست تعدادی از این تمساح‌ها را به محیطی بهتر برای زندگی انتقال دادند. از دیگر دلایل انقراض گاندوها می‌توان به خورده شدن نوزادهای گاندوها توسط تمساح‌های بزرگ‌تر و بروز سیلاب‌های شدید در محل زندگی آن‌ها اشاره کرد. به علاوه ترکیب آب شیرین رودخانه سرباز با آلودگی‌های ناشی از روغن موتور، مواد شوینده، علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها نیز در آینده تمساح‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و طول عمر آن‌ها را کوتاه‌تر می‌کند. تعداد بسیار کمی از گاندوها نیز هنگام رد شدن از جاده در برخورد با خودروها کشته می‌شوند. گاندوها به دلیل تعداد کم و ارزش بسیار زیادشان در سال 2005 به عنوان گونه‌های آسیب‌پذیر جزو آخرین طبقه‌بندی جانوران دنیا قرار گرفتند که در سراسر جهان فقط 2400 عدد از آن‌ها باقی‌مانده است.

سخن پایانی

در این مقاله از کایت ما به معرفی بزرگ‌ترین خزنده ایرانی یعنی گاندوها پرداختیم. همان‌طور که مطالعه کردید گاندوها از قدیمی‌ترین حیوانات این سرزمین هستند که شما می‌توانید در سفر به چابهار از آن‌ها دیدن کنید و از قدرت و شکوه تمساح‌های پوزه کوتاه ایرانی نهایت لذت را ببرید. در صورتی که قصد سفر به بندر زیبای چابهار را دارید می‌توانید وارد صفحه وبلاگ کایت شوید تا اطلاعات بیشتری از این بندر به دست آورید و سفر بی‌نقص و خاطره‌انگیزی را تجربه کنید.